27 listopada uroczyście poświęcono odrestaurowane Miejsce Pamięci Narodowej w Grabówce
– największy cmentarz zbrodni niemieckich w z okresu II wojny światowej na Białostocczyźnie.
- Znajdujemy się w centralnym miejscu Kompleksu Cmentarzy wojennych w Grabówce, złożonym z trzech pól cmentarnych, na których w latach 1941 – 1944 Niemcy zabili i pogrzebali tysiące ofiar: głównie Polaków z Białegostoku i okolic, ale również Żydów, Białorusinów, Tatarów i przedstawicieli innych narodowości. Wśród pomordowanych wielu należało do polskich organizacji niepodległościowych, walczących z hitlerowcami. Przyznam po raz pierwszy, że ponad pięć lat temu zaprzysiągłem Naszym Bohaterom tu spoczywającym, że zajmę się odnowieniem Ich grobów i przypomnieniem Ich pamięci. Na ten moment czekaliśmy wszyscy od kilku lat! – powiedział Burmistrz Supraśla Radosław Dobrowolski – Wolność Ojczyzny okupiona jest krwią niewinnych osób… Ci których prochy tu spoczywają, zapewne do końca wierzyli, że unikną śmierci, że wrócą do swoich domów, do swoich najbliższych. Zostali jednak na wieki z nami w Grabówce. Ich ofiara została tutaj spełniona. A my jako lokalna społeczność oddajemy im cześć, jaką oddaje się naszym najbliższym zmarłym. – dodał, dziękując następnie osobom, które od dawna były zaangażowane w realizację tego projektu.
W imieniu Rady Miejskiej w Supraślu głos zabrała przewodnicząca Rady Miejskiej w Supraślu, Monika Suszczyńska: - Moim skrytym marzeniem było doprowadzenie do rewitalizacji tego miejsca, aby zyskało ono należną oprawę i stało się miejscem hołdu pochowanym tu ofiarom. Znam je od urodzenia – ten pomnik był celem moich młodzieńczych wycieczek rowerowych. Gdy założyłam rodzinę, stał się celem pieszych wypraw z dziećmi, a od dziewięciu lat przychodzę tu w roli przewodniczącej rady. Tu, wraz z innymi radnymi, spotykałam co roku rodziny pomordowanych w tym lesie ofiar. Spoglądając im w oczy, obiecywałam sobie w duchu, że doprowadzimy do realizacji tej inwestycji. Ciche, skryte marzenia rodzin pochowanych tu ofiar, aby godnie, uroczyście i wielkimi honorami przy tym właśnie pomniku oddać hołd tysiącom pomordowanych z rąk hitlerowskich, stało się również moim marzeniem. Dzisiaj mówię szczerze i otwarcie: czuję satysfakcję i dumę. Satysfakcję – bo nasze wspólne marzenie się spełniło; dumę – bo jestem dumna z reprezentowanej przeze mnie Rady, jak również Pana Burmistrza, który na każde zapytanie o renowację tego miejsca, odpowiadał, że dołoży wszelkich starań, aby doprowadzić do realizacji tego dzieła. Wspólnie wywiązaliśmy się z ciążącego na nas obowiązku.
Pełnomocnik Rządu RP Wojciech Labuda odczytał list od premiera Mateusza Morawieckiego. W uroczystościach wziął udział także Minister Dariusz Piontkowski, Wojewoda Podlaski Bohdan Paszkowski, Dyrektor Oddziału IPN w Białymstoku dr Marek Jedynak, liczni przedstawiciele samorządów, służb mundurowych i urzędów administracji publicznej oraz harcerze i młodzież szkolna. W imieniu rodzin ofiar wieniec złożył mieszkaniec naszej gminy, syn jednego z zamordowanych, pan Wiesław Pogorzelski. Modlitwę nad grobami poprowadzili duchowni obrządku katolickiego, prawosławnego oraz muzułmańskiego. Wyjątkową wymowę miała obecność Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego, która odczytała apel pamięci i oddała salwę honorową na cześć ofiar zbrodni.
Egzekucje w okolicach Grabówki rozpoczęły się latem 1941 r. i trwały przez cały okres niemieckiej okupacji Białostocczyzny. W 1945 r. przedstawiciel Sądu Grodzkiego w Białymstoku przeprowadził oględziny miejsc masowych straceń i odnalazł ślady 33 grobów. Większość znajdowała się na terenie Kolonii Grabówka, nieopodal Szosy Baranowickiej. Powojenne ekshumacje nie pozwoliły ustalić dokładnej liczby pomordowanych, tym niemniej można założyć, że spoczywają tam szczątki kilku tysięcy ludzi.
W okresie PRL-u na największym z cmentarzysk zabezpieczono kilka jam grobowych, wytyczono alejki, ogrodzono teren i ustawiono tablicę pamiątkową. W 1973 r. odsłonięto Pomnik Ofiar Wojny autorstwa Stanisława Wakulińskiego. Miejsce to było przez lata otoczone szczególną opieką uczniów Szkoły Podstawowej w Sobolewie, a od 1993 r. parafia pw. Świętego Krzyża w Grabówce corocznie upamiętniała ofiary Mszą Świętą. Niestety, z braku odpowiednich środków finansowych cmentarz nie był później poddawany większym zabiegom restauracyjnym. Władze Gminy Supraśl uznały zatem potrzebę renowacji nekropolii za jeden z priorytetów inwestycyjnych. Koncepcję architektoniczną powierzono firmie Archivolta z Sokółki. W 2022 r. dzięki pozyskaniu wsparcia z rezerwy ogólnej budżetu państwa, Marszałka Województwa Podlaskiego, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Instytutu Pamięci Narodowej udało się rozpocząć tak długo oczekiwane prace budowlane. Ogółem koszt całej inwestycji wyniósł blisko 4,8 mln zł., z czego ponad 200 tys. złotych pochodziło z budżetu Gminy Supraśl. Należy podkreślić, że nie ograniczono się tylko do głównego cmentarza, ale odrestaurowano także dwie mniejsze nekropolie oraz wykonano nawierzchnię ul. Nagietkowej, łączącej wszystkie trzy lokalizacje. Nowym elementem są także tablice informacyjne opisujące realia okupacji Białostocczyzny w okresie II wojny światowej oraz plansze z sentencjami służącymi pogłębieniu zadumy nad spoczywającymi tu Ofiarami. Na cmentarzu zamontowano też betonowe ławki i oświetlenie każdej ze ścieżek. Głównym obiektem Miejsca Pamięci jest ogromny blok betonu, gęsto usiany otworami imitującymi dziury po strzałach karabinowych. Specjalnie zamontowane reflektory zamieniają go po zmroku w wielką, biało – czerwoną flagę, co ma dobitnie przypominać, że zdecydowana większość pomordowanych była obywatelami Państwa Polskiego.
- Jednak oprócz pamięci ważne jest i przebaczenie! Ponieważ „WSZYSTKO ZROZUMIEĆ – TO WSZYSTKO PRZEBACZYĆ”. Niech nikt nie waży się wdzierać do cudzego domu, zabierając wolność i ludzką godność. Niech nikt nie waży się podnosić rękę, aby tylko zadać ból i przykrość, aby z chęci posiadania i panowania nad innymi czynić zło! Uczmy się tutaj do czego doprowadza ludzkie szaleństwo i nienawiść. Do czego zdolny jest człowiek żyjący w oderwaniu od DOBRA - wartości uniwersalnej honorowanej bez względu na wyznania i narodowości! Powtórzmy więc tutaj słowa bł. Jerzego Popiełuszki: „Zło dobrem zwyciężaj!” – zakończył swe wystąpienie Burmistrz Radosław Dobrowolski.
AZ
